Czym jest Rozporządzenie EUDR i dlaczego ma tak duże znaczenie
Rozporządzenie EUDR (EU Deforestation Regulation, Rozporządzenie (UE) 2023/1115) to jedno z najważniejszych unijnych narzędzi w walce z globalnym wylesianiem i degradacją lasów. Jego celem jest zapewnienie, że produkty wprowadzane na rynek Unii Europejskiej lub z niego eksportowane nie pochodzą z terenów wylesionych ani zdegradowanych po 31 grudnia 2020 r.
Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 30 grudnia 2025 r. dla dużych i średnich przedsiębiorstw. Dla mikro i małych firm planowane jest wydłużenie okresu przejściowego do 30 czerwca 2026 r., zgodnie z formalną propozycją Komisji Europejskiej z października 2025 r.
Rozporządzenie EUDR obejmuje szerokie grono producentów, importerów i dystrybutorów towarów zawierających m.in. drewno, kauczuk, olej palmowy, kakao, soję, kawę, a także bydło i produkty pochodne (np. mięso wołowe, skórę, meble, produkty z papieru czy wyroby czekoladowe).
Nowe obowiązki wynikające z Rozporządzenia EUDR
Rozporządzenie EUDR nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek opracowania i wdrożenia systemu należytej staranności (due diligence), którego celem jest zagwarantowanie pełnej identyfikowalności pochodzenia surowców oraz minimalizacja ryzyka powiązania produktów z wylesianiem.
Każda firma objęta regulacją będzie zobowiązana do:
- Gromadzenia danych o pochodzeniu produktów – w tym informacji geolokalizacyjnych dla każdej działki produkcyjnej, z której pochodzą surowce.
- Oceny ryzyka – czyli analizy, czy istnieje prawdopodobieństwo, że dany produkt przyczynił się do wylesienia lub degradacji lasów.
- Działań korygujących w razie stwierdzonego ryzyka, np. poprzez zmianę dostawcy lub uzyskanie dodatkowych dowodów pochodzenia.
- Złożenia oświadczenia o należytej staranności (due diligence statement) w unijnym systemie informatycznym – potwierdzającego zgodność produktów z EUDR.
- Regularnego monitorowania i corocznego raportowania – w celu utrzymania zgodności łańcucha dostaw z wymogami rozporządzenia.
Zakres obowiązków zależy od wielkości przedsiębiorstwa i jego roli w łańcuchu dostaw (operator lub handlowiec). Szczególnie istotne jest ustalenie zasad współpracy z dostawcami i sposobu przekazywania wymaganych informacji, w tym danych o lokalizacji plantacji lub gospodarstw.
Jakie produkty obejmuje Rozporządzenie EUDR
Zgodnie z przepisami, Rozporządzenie EUDR obejmuje siedem kluczowych surowców oraz produkty z nich wytwarzane:
- drewno i produkty drewnopochodne (np. meble, papier, płyty drewniane),
- kauczuk naturalny i produkty gumowe,
- olej palmowy oraz produkty zawierające jego pochodne,
- kakao i produkty czekoladowe,
- soję i pasze sojowe,
- kawę,
- bydło i produkty pochodne, w tym mięso i skórę.
Zakres branż, które będą musiały zapewnić zgodność z EUDR, obejmuje m.in. sektor spożywczy, kosmetyczny, meblarski, odzieżowy, motoryzacyjny oraz handlowy.
Kary i kontrole przewidziane przez Rozporządzenie EUDR
Rozporządzenie EUDR przewiduje surowe sankcje za brak zgodności z jego przepisami. Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary, które mogą obejmować:
- grzywny finansowe, sięgające nawet do 4% całkowitego rocznego obrotu przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej za poprzedni rok finansowy,
- konfiskatę towarów wprowadzonych na rynek niezgodnie z przepisami,
- czasowe zakazy prowadzenia działalności w zakresie handlu objętymi produktami.
Dodatkowo organy krajowe będą prowadzić obowiązkowe kontrole przedsiębiorstw – liczba sprawdzanych podmiotów będzie uzależniona od poziomu ryzyka przypisanego krajowi pochodzenia towarów (zgodnie z tzw. systemem klasyfikacji ryzyka).
System klasyfikacji ryzyka – nowe narzędzie nadzoru
Komisja Europejska opracowała tzw. system benchmarkingu, który przypisuje krajom pochodzenia surowców trzy poziomy ryzyka: niskie, standardowe lub wysokie.
Poziom ten decyduje o skali wymaganych działań due diligence oraz częstotliwości kontroli.
Dla krajów niskiego ryzyka procedura będzie uproszczona, natomiast w przypadku krajów wysokiego ryzyka – przedsiębiorstwa będą podlegały wzmożonym obowiązkom weryfikacyjnym.
Jak przygotować się na wejście w życie Rozporządzenia EUDR
Firmy mają coraz mniej czasu – do 30 grudnia 2025 r. – aby dostosować swoje procesy do nowych wymogów.
Kluczowe kroki, które należy podjąć już teraz:
- Zmapowanie całego łańcucha dostaw i identyfikacja źródeł pochodzenia surowców.
- Uzgodnienie zasad współpracy z dostawcami w zakresie gromadzenia i przekazywania danych geolokalizacyjnych.
- Wdrożenie narzędzi IT wspierających gromadzenie i raportowanie danych wymaganych przez EUDR.
- Szkolenia personelu w zakresie nowych wymogów prawnych, procedur ESG i zasad należytej staranności.
- Aktualizacja umów handlowych w celu uwzględnienia nowych obowiązków wynikających z EUDR.
Te działania nie tylko zapewnią zgodność z przepisami, ale również zwiększą przejrzystość i wiarygodność firmy na rynku.
Rozporządzenie EUDR a strategia ESG
Rozporządzenie EUDR stanowi kluczowy element unijnej polityki ESG (Environmental, Social, Governance), w szczególności w aspekcie środowiskowym (E).
Wspiera realizację unijnych celów zrównoważonego rozwoju, w tym neutralności klimatycznej i ochrony różnorodności biologicznej.
Podobnie jak dyrektywa CSRD dotycząca raportowania niefinansowego, EUDR wymaga od przedsiębiorstw nie tylko analizy wpływu działalności na środowisko, ale również wdrożenia konkretnych działań ograniczających negatywne skutki gospodarki na ekosystemy.
Rozporządzenie EUDR, które zacznie być stosowane od 30 grudnia 2025 r., to jeden z najistotniejszych kroków Unii Europejskiej w walce z wylesianiem i degradacją środowiska.
Firmy działające w branżach opartych na surowcach roślinnych i zwierzęcych powinny już teraz rozpocząć lub zakończyć przygotowania do wdrożenia nowych procedur.
Brak dostosowania się do przepisów może skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi i reputacyjnymi, natomiast skuteczne wdrożenie EUDR to szansa na budowę przejrzystych, zrównoważonych i odpowiedzialnych łańcuchów dostaw – zgodnych z wartościami zielonej transformacji europejskiej gospodarki.
