Cyfryzacja usług publicznych jako fundament nowoczesnego państwa
Cyfryzacja usług publicznych staje się jednym z kluczowych obszarów rozwojowych w nowoczesnych państwach europejskich. Dynamiczna globalizacja, mobilność obywateli i firm oraz rosnące oczekiwania dotyczące wygody korzystania z administracji sprawiają, że państwa Unii Europejskiej traktują digitalizację jako strategiczny priorytet.
Rozwiązania takie jak cyfrowa tożsamość, portfele dokumentów elektronicznych czy zdalny dostęp do usług nie są już ciekawostką — stają się normalnością.
Polska od kilku lat intensywnie uczestniczy w tej transformacji, rozwijając własny ekosystem usług cyfrowych i stopniowo zwiększając ich dostępność. Jednocześnie każdy kraj UE buduje własną ścieżkę rozwoju e-administracji. Porównanie Polski z innymi państwami pozwala lepiej zrozumieć, gdzie w europejskiej cyfrowej układance dziś się znajdujemy.
Polska – rosnący ekosystem cyfrowej administracji
W Polsce cyfryzacja usług publicznych przyspieszyła w ostatnich latach w sposób zauważalny zarówno dla obywateli, jak i przedsiębiorców. Proces ten obejmuje już nie tylko pojedyncze rozwiązania cyfrowe, ale coraz bardziej spójny i kompleksowy ekosystem administracji elektronicznej, który stopniowo zmienia sposób funkcjonowania państwa.
Fundamentalnym elementem tej transformacji jest aplikacja mObywatel, która stała się nowym „cyfrowym portfelem” Polaków.
Początkowo mObywatel był prostą aplikacją prezentującą kilka podstawowych dokumentów. Dziś pełni rolę platformy, która integruje różne rejestry publiczne i umożliwia bezpieczne potwierdzanie tożsamości, pobieranie cyfrowych dokumentów oraz korzystanie z wielu usług administracyjnych bez konieczności fizycznej wizyty w urzędzie. Coraz szerszy katalog dostępnych w niej dokumentów — od mDowodu osobistego i mPrawa Jazdy, przez mPojazd, aż po dokumenty zawodowe — pokazuje, że aplikacja rozwija się w kierunku rozwiązania, które w przyszłości może zastąpić cały pakiet tradycyjnych plastikowych dokumentów.
Rozszerzane są także funkcje związane z obsługą procesów administracyjnych: zgłaszanie wybranych spraw urzędowych, dostęp do decyzji administracyjnych, pobieranie zaświadczeń i – w coraz większym zakresie – wykonywanie płatności publicznych bezpośrednio w aplikacji. Taki rozwój plasuje mObywatela wśród najbardziej funkcjonalnych rządowych aplikacji mobilnych w Europie.
Drugim filarem cyfryzacji państwa jest e-Urząd Skarbowy, który całkowicie odmienił podejście do spraw podatkowych. Platforma ta umożliwia obywatelom i firmom przegląd deklaracji, zarządzanie płatnościami podatkowymi, komunikację z urzędami oraz korzystanie z automatycznych rozliczeń (takich jak popularny e-PIT). Cyfryzacja w tym obszarze nie tylko zmniejszyła liczbę wizyt w urzędach, lecz także przyspieszyła proces obsługi miliona spraw podatkowych i podniosła transparentność relacji podatnik–administracja.
W obszarze ochrony zdrowia kluczową rolę odgrywa Internetowe Konto Pacjenta (IKP). Stało się ono centralnym miejscem, w którym obywatele mogą zarządzać dokumentacją medyczną: przeglądać e-recepty i e-skierowania, śledzić historię leczenia, pobierać dane dla dzieci oraz zarządzać uprawnieniami dostępu. W połączeniu z obowiązkową cyfryzacją recept i coraz częściej stosowanymi rozwiązaniami telemedycznymi, IKP tworzy standard opieki zdrowotnej odpowiadający współczesnym potrzebom społeczeństwa.
Nad całym ekosystemem czuwa z kolei login.gov.pl, czyli wspólna bramka identyfikacyjna, która umożliwia logowanie do większości usług publicznych — zarówno z poziomu komputera, jak i aplikacji. System ten pełni podobną rolę jak europejskie rozwiązania e-ID, takie jak włoski SPID czy holenderski DigiD. Dzięki niemu dostęp do usług publicznych jest nie tylko wygodniejszy, ale także bardziej spójny i bezpieczny, ponieważ opiera się na jednolitych standardach uwierzytelnienia.
Polska w europejskich rankingach cyfryzacji
Ocena polskiej cyfryzacji wymaga spojrzenia na najnowsze raporty międzynarodowe. W dokumentach Komisji Europejskiej w ramach Digital Decade 2024 podkreśla się, że Polska regularnie poprawia swoje wyniki, choć wciąż pozostaje nieco poniżej średniej unijnej w takich obszarach jak ogólne umiejętności cyfrowe społeczeństwa czy adopcja technologii przez przedsiębiorstwa.
W raporcie eGovernment Benchmark Polska odnotowuje postępy zwłaszcza w rozwijaniu usług dostępnych mobilnie i w zwiększaniu ich przyjazności dla użytkownika. Jednocześnie wskazuje się, że obszarem wymagającym dalszej pracy są usługi transgraniczne, szczególnie istotne w kontekście nowego europejskiego portfela cyfrowej tożsamości.
OECD zwraca uwagę na wzrost jakości polskiej e-administracji oraz na rozwój usług w ochronie zdrowia, jednocześnie podkreślając potrzebę wzmocnienia interoperacyjności danych i większej automatyzacji procesów administracyjnych. Trendy te pokazują, że Polska znajduje się na etapie intensywnego nadrabiania zaległości i coraz wyraźniej zbliża się do poziomu wielu rozwiniętych krajów UE.
Europa – jak różne kraje budują cyfrową administrację?
Choć kierunek jest wspólny — cyfryzacja usług publicznych — to poszczególne kraje przyjęły odmienne modele rozwoju.
Estonia
Estonia jest najczęściej przywoływanym przykładem państwa, które w pełni wykorzystało potencjał cyfryzacji usług publicznych. Jej transformacja cyfrowa rozpoczęła się już w latach 90., a konsekwentne inwestycje w infrastrukturę, edukację cyfrową oraz interoperacyjność systemów sprawiły, że dziś Estonia jest postrzegana jako jedno z najbardziej zaawansowanych cyfrowo państw na świecie.
Kluczową rolę w estońskim modelu odgrywa obowiązkowa karta eID, która stanowi fundament identyfikacji cyfrowej i jest wykorzystywana w niemal każdej interakcji z państwem. Dzięki niej obywatele mogą podpisywać dokumenty, logować się do usług publicznych, zarządzać danymi w rejestrach, składać deklaracje podatkowe, a także uczestniczyć w procesach demokratycznych — łącznie z głosowaniem online w wyborach parlamentarnych i lokalnych.
Sercem całego systemu jest jednak X-road, czyli interoperacyjna warstwa komunikacyjna, która umożliwia bezpieczną wymianę danych pomiędzy instytucjami publicznymi i prywatnymi. Dzięki tej architekturze państwo nie powiela danych w wielu systemach, a urzędy, za zgodą użytkownika, pobierają niezbędne informacje bezpośrednio z właściwych rejestrów. Obywatel nie musi dostarczać wielokrotnie tych samych zaświadczeń czy dokumentów — system po prostu „wie”, skąd pobrać potrzebne dane.
Ten model nie tylko przyspiesza procesy administracyjne, ale również znacząco obniża koszty funkcjonowania państwa. Szacuje się, że cyfrowe rozwiązania pozwalają Estonii zaoszczędzić równowartość około 2% PKB rocznie, m.in. dzięki ograniczeniu biurokracji, automatyzacji i skróceniu czasu obsługi spraw.
Estoński obywatel może załatwić większość formalności w ciągu kilku minut — od założenia działalności gospodarczej, przez zmianę adresu, rejestrację pojazdu, po dostęp do danych zdrowotnych. Wiele procedur administracyjnych zostało tak zaprojektowanych, by były w pełni samoobsługowe i możliwe do wykonania o dowolnej porze, z dowolnego miejsca na świecie.
Co istotne, Estonia nie ogranicza cyfryzacji wyłącznie do obywateli. W ramach programu e-Residency umożliwia zakładanie firm i prowadzenie działalności gospodarczej osobom z całego świata — bez fizycznej obecności w kraju. To rozwiązanie przyciągnęło dziesiątki tysięcy przedsiębiorców i stworzyło nowy model administrowania działalnością w skali globalnej.
Dania
Dania należy do państw, które wyjątkowo wcześnie i konsekwentnie postawiły na cyfryzację usług publicznych. Efektem jest system, w którym rozwiązania cyfrowe nie są alternatywą dla tradycyjnych kanałów — stały się normą codziennego funkcjonowania obywateli. Duńskie instytucje publiczne projektują swoje procesy zgodnie z zasadą digital by default, co oznacza, że większość spraw urzędowych zakłada załatwianie w trybie online jako pierwszy i preferowany wybór.
Centralnym elementem tej transformacji jest MitID — system cyfrowej tożsamości, z którego korzysta niemal cała dorosła populacja kraju. MitID zastąpił wcześniejszy system NemID i stał się kluczem do wszystkich kluczowych usług: bankowych, zdrowotnych, socjalnych, podatkowych oraz administracyjnych. Użytkownik loguje się nim zarówno do portali publicznych, jak i prywatnych, co sprawia, że identyfikacja cyfrowa w Danii funkcjonuje w sposób spójny i jednolity na całym rynku.
Tak wysoka adopcja sprawia, że cyfrowy kanał obsługi jest w Danii nie tyle wygodą, ile naturalnym standardem. Obywatele za jego pomocą zgłaszają zmiany miejsca zamieszkania, rejestrują dzieci do przedszkola, wnioskują o świadczenia czy rozliczają podatki. Duże znaczenie ma tu również Digital Post, czyli oficjalna cyfrowa skrzynka odbiorcza. Służy ona jako podstawowy kanał komunikacji pomiędzy państwem a mieszkańcami. Każda ważna informacja, decyzja administracyjna czy przypomnienie o obowiązkach trafia właśnie tam — eliminując potrzebę wysyłania listów i przyspieszając komunikację.
Kolejnym kluczowym elementem duńskiej infrastruktury cyfrowej jest portal borger.dk, będący centralnym punktem dostępu do usług publicznych. To przejrzysta, intuicyjna platforma, która łączy informacje i narzędzia wielu instytucji państwowych. Portal organizuje treści w sposób odpowiadający ważnym obszarom życia obywateli: zdrowiu, podatkom, edukacji, pracy, opiece społecznej czy mobilności. Dzięki temu użytkownik znajduje interesujące go usługi w jednym miejscu i może przystąpić do ich realizacji bez przechodzenia przez rozproszone strony administracji. Na uwagę zasługuje również fakt, że Dania jest krajem, który wprowadził obowiązek korzystania z usług cyfrowych dla większości spraw administracyjnych. Oczywiście istnieją wyjątki dla osób wykluczonych cyfrowo lub wymagających wsparcia, jednak domyślne założenie jest proste: jeśli sprawę da się załatwić online, właśnie tak powinna zostać zrealizowana. Takie podejście przyniosło znaczące korzyści — administracja działa szybciej, dokumenty krążą elektronicznie, a procesy są zautomatyzowane i mniej podatne na błędy.
Holandia
Holandia od lat konsekwentnie rozwija cyfrową administrację, a centralnym elementem tego systemu jest DigiD – narzędzie identyfikacji elektronicznej, które stało się podstawowym sposobem logowania do usług publicznych. DigiD pełni funkcję klucza do wielu obszarów życia obywateli: podatków, służby zdrowia, świadczeń socjalnych, edukacji czy usług realizowanych przez gminy. System ten został zaprojektowany z myślą o maksymalnej prostocie i intuicyjności, co sprawia, że jego adopcja jest wysoka w całej populacji, niezależnie od wieku czy kompetencji cyfrowych.
W ostatnich latach coraz większe znaczenie zyskuje mobilna aplikacja DigiD, która umożliwia uwierzytelnianie za pomocą smartfona z wykorzystaniem biometrii. Rozwiązanie to zwiększa bezpieczeństwo, a jednocześnie skraca czas wykonywania wielu czynności administracyjnych. Holenderskie państwo stawia na silne powiązanie cyfrowej tożsamości z usługami zdrowotnymi – DigiD jest niezbędny do dostępu do dokumentacji medycznej, recept czy wyników badań.
Holandia inwestuje również w rozwój automatyzacji i inteligentnego przetwarzania danych w administracji. W niektórych sektorach użycie algorytmów i rozwiązań opartych na danych pozwala przyspieszyć procesy, chociaż stopień ich wdrożenia różni się w zależności od instytucji. Mimo to kraj ten przoduje w testowaniu i wdrażaniu nowych technologii wspierających działanie e-administracji i podnoszących jakość świadczonych usług.
Holenderski model jest często wskazywany jako przykład user-centric government, czyli administracji projektowanej z perspektywy użytkownika. Przejrzystość, intuicyjność i stabilność rozwiązań sprawiają, że korzystanie z usług publicznych staje się naturalnym elementem codzienności obywateli.
Włochy
Włochy zbudowały jeden z najbardziej rozpoznawalnych systemów identyfikacji cyfrowej w Europie — SPID (Sistema Pubblico di Identità Digitale). System ten umożliwia bezpieczne logowanie do szerokiego zakresu usług publicznych, takich jak podatki, edukacja, opieka zdrowotna czy świadczenia socjalne, a jego zastosowanie rozciąga się także na liczne usługi komercyjne, w tym bankowość, telekomunikację i ubezpieczenia.
Liczba użytkowników SPID rośnie z roku na rok, co świadczy o wysokim poziomie zaufania społecznego do systemu oraz rosnącej wygodzie korzystania z usług administracji publicznej online. Włochy jednocześnie rozwijają równolegle elektroniczną kartę tożsamości CIE (Carta d’Identità Elettronica), co daje obywatelom możliwość wyboru między różnymi formami uwierzytelniania. SPID staje się rozwiązaniem coraz bardziej elastycznym, a jego integracja z europejskim portfelem tożsamości cyfrowej jest jednym z priorytetów kolejnych lat.
Jednym z atutów włoskiego modelu jest współpraca państwa z prywatnymi dostawcami usług cyfrowej tożsamości. Operatorzy ci, działając na ściśle określonych zasadach bezpieczeństwa, odciążają administrację od części obowiązków technicznych, jednocześnie zwiększając skalę i dostępność systemu.
Francja
Francja, w przeciwieństwie do wielu krajów stawiających na jeden centralny system identyfikacji, wybrała model federacyjny, którego kluczowym elementem jest FranceConnect. To platforma łącząca różne środki identyfikacji cyfrowej i umożliwiająca logowanie do tysięcy usług publicznych za pośrednictwem jednego, dobrze znanego interfejsu. Dzięki temu użytkownik sam wybiera metodę logowania, a państwo pełni rolę integratora i gwaranta bezpieczeństwa.
Drugą, bardziej zaawansowaną warstwę systemu stanowi FranceConnect+, który oferuje podwyższony poziom zabezpieczeń. Jest on przeznaczony do obsługi usług wymagających mocnej identyfikacji użytkownika, takich jak dostęp do dokumentów finansowych, spraw związanych z podatkami czy wybranych usług zdrowotnych.
Francja rozwija również projekt France Identité, nowoczesnej aplikacji umożliwiającej korzystanie z cyfrowej wersji dowodu osobistego. W kolejnych latach ma ona stać się pełnoprawnym narzędziem identyfikacji elektronicznej, w pełni zgodnym z europejskim standardem EUDI Wallet.
Belgia
Belgia jest jednym z najbardziej interesujących przykładów cyfrowej administracji w Europie ze względu na hybrydowy model łączący rozwiązania publiczne i prywatne. Najbardziej znanym elementem tego ekosystemu jest aplikacja itsme, opracowana przez konsorcjum banków i operatorów telekomunikacyjnych. Mimo że powstała jako narzędzie sektora prywatnego, została oficjalnie uznana przez państwo za pełnoprawną metodę identyfikacji w usługach publicznych.
itsme umożliwia bezpieczne logowanie, podpisywanie dokumentów i autoryzację transakcji, a jej popularność wynika z wygody, powszechności i wysokiego poziomu zaufania. Wielu obywateli korzysta z niej nie tylko w kontaktach z administracją, ale również w bankowości czy e-commerce. To jeden z najdalej rozwiniętych przykładów integracji tożsamości cyfrowej ze sferą prywatną.
Równolegle rząd belgijski rozwija platformę MyGov.be, która ma uporządkować cyfrowe usługi administracji i zapewnić użytkownikom jedną, przejrzystą przestrzeń do załatwiania spraw urzędowych. MyGov.be jest stopniowo rozszerzane o kolejne funkcje, w tym przegląd dokumentów, skrzynkę odbiorczą i narzędzia komunikacji z administracją.
Finlandia
Finlandia jest przykładem państwa, które cyfryzację usług publicznych oparło na zasadzie inkluzywności i równego dostępu. Centralnym elementem fińskiego systemu jest platforma Suomi.fi, oferująca jednolite środowisko do logowania, przeglądania danych i korzystania z usług administracji. System uwierzytelniania jest zintegrowany z metodami bankowymi, co zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa oraz powszechność użycia.
Jednym z najbardziej wyróżniających elementów fińskiego modelu jest otwartość na użytkowników spoza kraju. Finlandia stworzyła narzędzia umożliwiające logowanie i korzystanie z usług publicznych osobom, które nie mają fińskiego numeru identyfikacyjnego. Takie rozwiązania szczególnie doceniają pracownicy zagraniczni, studenci oraz przedsiębiorcy prowadzący działalność na terenie Finlandii.
Państwo duży nacisk kładzie także na edukację cyfrową i przejrzystość procesów administracyjnych. Platforma Suomi.fi nie tylko udostępnia usługi, lecz także pełni funkcję informacyjną, prowadząc użytkowników „krok po kroku” przez formalności związane z życiem i pracą w Finlandii.
Hiszpania
Hiszpański system Cl@ve został zaprojektowany tak, aby odpowiadać różnym poziomom zaufania i potrzebom użytkowników. To jeden z najbardziej elastycznych modeli logowania w Europie. System pozwala wybierać pomiędzy prostym uwierzytelnieniem (np. kodem PIN), bardziej zaawansowanym logowaniem poprzez Cl@ve Permanente, a nawet certyfikatami cyfrowymi dla procesów wymagających najwyższego poziomu bezpieczeństwa.
Dzięki tej elastyczności obywatele mogą dopasować sposób logowania do rodzaju sprawy, którą załatwiają — od pobrania podstawowego zaświadczenia po realizację wniosków podatkowych czy zdrowotnych. Cl@ve jest szeroko stosowany zarówno na poziomie administracji centralnej, jak i w usługach lokalnych, co tworzy spójne środowisko cyfrowe obejmujące znaczną część sektora publicznego.
Hiszpania, podobnie jak inne kraje UE, rozwija swoje rozwiązania w kierunku pełnej zgodności z europejskim standardem EUDI Wallet. Integracja systemu Cl@ve z przyszłym europejskim portfelem cyfrowej tożsamości ma jeszcze mocniej wzmocnić interoperacyjność usług państwowych na poziomie międzynarodowym.
Co wyróżnia Polskę na tle tych modeli?
Choć wiele krajów europejskich ma bardziej dojrzałe systemy cyfrowej administracji, Polska wyróżnia się kilkoma kierunkami działań. Jednym z najbardziej widocznych wyróżników jest silne ukierunkowanie na rozwiązania mobilne. Podczas gdy w wielu krajach e-usługi nadal są projektowane głównie jako rozszerzenie tradycyjnych portali internetowych, Polska zaczęła budować swój ekosystem od strony aplikacji mobilnej. To podejście odpowiada współczesnym nawykom obywateli, którzy coraz częściej korzystają z usług publicznych na smartfonach. Aplikacja mObywatel integruje kolejne funkcje i dokumenty w sposób zrozumiały i intuicyjny, a jej rosnąca popularność świadczy o tym, że takie podejście odpowiada realnym potrzebom użytkowników.
Drugim charakterystycznym elementem polskiego systemu jest integracja wielu dokumentów i usług administracyjnych w jednej aplikacji. W modelach takich jak SPID, DigiD czy Cl@ve często dochodzi do rozdzielenia narzędzia identyfikacyjnego od aplikacji zawierających dokumenty lub świadczących konkretne usługi. Polska, rozwijając mObywatel, zdecydowała się na bardziej spójne rozwiązanie – użytkownik ma jednocześnie dostęp do dokumentów, podstawowych funkcji administracyjnych oraz płatności publicznych, co znacząco upraszcza korzystanie z e-administracji. Z perspektywy obywatela oznacza to mniejszą fragmentację usług, a dla administracji – większą możliwość integracji procesów.
Wyraźnym atutem Polski jest również przyspieszona cyfryzacja w sektorze zdrowia. Obowiązkowe e-recepty, upowszechnienie e-skierowań oraz centralizacja dokumentacji medycznej w Internetowym Koncie Pacjenta sprawiają, że Polska w tym obszarze zbliża się do najbardziej zaawansowanych krajów UE. W przeciwieństwie do wielu państw, gdzie transformacja e-zdrowia następowała stopniowo, polski system przeszedł skokowy rozwój w krótkim czasie, co widać w poziomie adopcji usług przez pacjentów i podmioty medyczne.
Wnioski dla inwestorów – dlaczego cyfryzacja usług publicznych w Polsce ma realne znaczenie?
Cyfryzacja usług publicznych w Polsce to nie tylko udogodnienie dla obywateli — to czynnik, który coraz mocniej wpływa na decyzje biznesowe i inwestycyjne. Im bardziej nowoczesna, przewidywalna i zautomatyzowana administracja, tym mniej barier napotyka przedsiębiorca. Polska w ostatnich latach zrobiła znaczący krok w tym kierunku, tworząc środowisko, które sprzyja szybkiemu uruchamianiu projektów, skalowaniu działalności i prowadzeniu biznesu w sposób bardziej efektywny operacyjnie.
Dla inwestorów oznacza to konkretne korzyści. Cyfrowe procesy administracyjne skracają czas wejścia na rynek, przyspieszają pozyskiwanie niezbędnych dokumentów oraz ograniczają liczbę formalności wymagających kontaktu fizycznego. Automatyzacja i centralizacja usług zmniejszają ryzyko opóźnień i niejasności proceduralnych, a rosnąca przejrzystość działań instytucji publicznych poprawia przewidywalność otoczenia regulacyjnego.
W praktyce im bardziej cyfrowe jest państwo, tym bardziej koszty prowadzenia biznesu stają się policzalne i stabilne. A to dla inwestorów — zarówno krajowych, jak i zagranicznych — jest jednym z kluczowych elementów oceny atrakcyjności rynku.
Dodatkowym atutem Polski jest przygotowanie do pełnej integracji z europejskim portfelem tożsamości cyfrowej (EUDI Wallet). W perspektywie najbliższych lat otworzy to zupełnie nowe możliwości dla firm działających transgranicznie: jednolite metody identyfikacji, szybsza weryfikacja klientów, łatwiejsze podpisywanie dokumentów, a w przyszłości być może pełna automatyzacja wybranych procesów biznesowych w kontaktach z administracją. To przewaga, która będzie szczególnie istotna dla sektorów o wysokich wymaganiach compliance — finansowego, technologicznego, usług profesjonalnych czy logistyki. Inwestorzy coraz częściej zwracają uwagę nie tylko na wielkość rynku czy koszty pracy, ale także na dojrzałość cyfrową państwa. Polska, rozwijając mObywatel, e-Urząd Skarbowy, login.gov.pl czy cyfrowe usługi zdrowotne, buduje ekosystem, który wzmacnia jej konkurencyjność w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. To środowisko sprzyjające firmom, które cenią efektywność operacyjną i chcą działać w kraju, gdzie administracja nie spowalnia procesów — lecz je przyspiesza.
