1 października 2025 roku wchodzi w życie system kaucyjny obejmujący wybrane opakowania po napojach. To jedna z najważniejszych reform w gospodarce odpadami w Polsce od lat. Choć cel jest środowiskowy – zwiększenie recyklingu i ograniczenie odpadów – skutki dla firm będą bardzo realne: nowe obowiązki, procesy logistyczne i konieczność dostosowania systemów sprzedaży. Sprawdź, jak działa system kaucyjny i jakie działania powinni podjąć przedsiębiorcy.
Nowy system – dla kogo, po co i jak?
System kaucyjny obejmie wszystkie napoje sprzedawane w określonych opakowaniach – plastikowych butelkach PET do 3 litrów, metalowych puszkach do 1 litra oraz szklanych butelkach wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Celem jest osiągnięcie unijnych poziomów selektywnej zbiórki – 77% już w 2025 roku i 90% od 2029.
Na systemie zyskają środowisko i konsumenci, ale nie będzie on neutralny dla firm. Obowiązki wprowadzających napoje, sklepów i operatorów systemu są szerokie: od organizacji zbiórki, przez rozliczenia finansowe, po edukację klientów. Niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa, odpowiednie przygotowanie będzie kluczowe.
Kogo obejmie system kaucyjny?
System dotyczy wprowadzających napoje w opakowaniach (producentów, importerów, dystrybutorów) oraz jednostek handlu detalicznego. Obowiązki różnią się w zależności od profilu działalności i wielkości sklepu:
- Sklepy powyżej 200 m² – muszą odbierać zużyte opakowania i zwracać kaucję klientowi.
- Sklepy poniżej 200 m² – mogą przystąpić do systemu dobrowolnie, ale od 2026 roku będą miały obowiązek odbioru szklanych butelek wielorazowych.
- Wprowadzający napoje (ponad 100 tys. opakowań rocznie) – mają obowiązek przystąpić do systemu lub zapłacić opłatę produktową (znacząco wyższą od 2026 r.).
Jakie opakowania będą objęte systemem?
System kaucyjny obejmuje trzy kategorie opakowań:
- plastikowe butelki jednorazowe do 3 litrów (PET),
- metalowe puszki do 1 litra,
- szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra.
Wysokość kaucji:
- 0,50 zł – butelki PET i puszki,
- 1,00 zł – szklane butelki zwrotne.
Zasady działania systemu – co warto wiedzieć?
- System będzie miał charakter bezparagonowy, a zwrot kaucji będzie możliwy na podstawie oznaczeń na opakowaniu.
- Kaucja doliczana jest wyłącznie przy kasie, a nie uwzględniana w cenie produktu na półce.
- Zwrot możliwy jest w dowolnym punkcie zbiórki (niekoniecznie tam, gdzie dokonano zakupu).
- Obowiązkowe będzie oznakowanie opakowania specjalnym logotypem.
- Opakowania nie powinny być zgniecione – etykieta musi być czytelna.
- Do końca 2025 r. obowiązuje okres przejściowy – dopuszczona sprzedaż napojów bez nowego oznaczenia.
Obowiązki przedsiębiorców – co trzeba przygotować?
Sklepy:
- wydzielenie miejsca na zwroty (manualnie lub przez automat),
- obsługa logistyczna i księgowa zwrotów,
- przeszkolenie pracowników,
- dostosowanie systemów sprzedażowych (np. POS) i ewidencyjnych (ERP).
Wprowadzający napoje:
- zawarcie umowy z operatorem systemu kaucyjnego,
- oznaczenie produktów odpowiednim logotypem,
- prowadzenie ewidencji pobranych i zwróconych kaucji,
- rozliczenia z operatorami systemu.
Operatorzy – kto będzie zarządzał systemem?
W odróżnieniu od rozwiązań w Niemczech czy krajach skandynawskich, w Polsce system będzie obsługiwany przez kilku niezależnych operatorów prywatnych. Do tej pory zezwolenia otrzymały m.in.:
- PolKa S.A.
- ZWROTKA S.A.
- OK Operator Kaucyjny S.A.
- EKO-OPERATOR S.A.
- Reselekt S.A.
- Polski System Kaucyjny S.A.
Operatorzy będą odpowiadać m.in. za zbieranie opakowań, transport, recykling, rozliczenia kaucji oraz tworzenie infrastruktury w gminach.
System kaucyjny a obowiązki podatkowe i sprawozdawcze
Choć kaucja nie będzie doliczana do ceny produktu, a VAT nie będzie pobierany od klientów, to system wymagać będzie od firm dokładnych rozliczeń w zakresie podatku VAT – zwłaszcza od kaucji nieodebranych. Podmioty wprowadzające i operatorzy będą musieli:
- prowadzić ewidencję pobranych i zwróconych kaucji,
- wdrożyć zmiany w systemach ERP,
- zaktualizować procedury rozliczeń i raportowania,
- uwzględniać mechanizmy kaucyjne w JPK_VAT (gdy zostaną doprecyzowane przepisy).
Warto również zadbać o prawidłowe zapisy umów z operatorami – ustawa nie precyzuje ich treści, co oznacza konieczność zabezpieczenia interesów firmy na własną rękę.
Co mogą zyskać przedsiębiorcy?
System kaucyjny to wyzwanie, ale też szansa. Przedsiębiorcy, którzy sprawnie wdrożą nowe zasady, mogą zyskać:
- poprawę wizerunku marki (proekologiczność, odpowiedzialność społeczna),
- lojalność klientów świadomych ekologicznie,
- sprawniejsze procesy gospodarki opakowaniami,
- pozytywny wpływ na realizację strategii ESG.
Z drugiej strony – brak przygotowania oznacza ryzyko kar finansowych, chaosu organizacyjnego oraz konieczność ponoszenia wyższych kosztów od 2026 roku.
System kaucyjny, który ruszy w Polsce 1 października 2025 roku, to istotna zmiana dla wielu firm – nie tylko ze względu na nowe obowiązki środowiskowe, ale także operacyjne, organizacyjne i sprawozdawcze. Wpływa on zarówno na producentów i importerów napojów, jak i na handel detaliczny – niezależnie od wielkości placówek.
Wdrożenie systemu będzie wymagać dostosowania procesów sprzedażowych, ewidencyjnych i logistycznych, a także zawarcia umów z operatorami i zapewnienia prawidłowego oznakowania produktów. Warto potraktować te zmiany nie tylko jako obowiązek, ale też szansę – na wzmocnienie wizerunku marki, zwiększenie lojalności klientów oraz wdrożenie nowoczesnych rozwiązań w gospodarce opakowaniami.
Brak odpowiedniego przygotowania może oznaczać ryzyko wyższych opłat i sankcji już od 2026 roku. Dlatego warto działać z wyprzedzeniem i zadbać o zgodność z nowymi regulacjami.
